wtorek, 16 lipca 2013

Emulgatory i środki zagęszczające (E400-E499)

Kolejna część zestawienia dodatków spożywczych nie zawiera zbyt wiele substancji szkodliwych dla zdrowia, jednak wiele tu substancji szkodliwych dla portfela. Większość z nich służy bowiem do wprowadzania klienta w błąd (stąd dość dyskusyjna zgodność z dyrektywą Komisji Europejskiej regulującą użycie dodatków do żywności). Dzięki szerokiej gamie zagęstników i emulgatorów możemy sprzedać klientowi 150 gr "śmietany", która zawiera de facto 100 gr prawdziwej śmietany oraz wodę i np. gumę guar. Zagęstniki i emulgatory pochodzą zarówno ze źródeł roślinnych jak i zwierzęcych. Ta część najdokładniejszego polskiego zestawienia dodatków do żywności będzie więc interesująca głównie dla wegan i innych osób z różnych powodów unikających żywności pochodzenia zwierzęcego (oraz osób, które nie lubią być oszukiwane przez producentów nabiału). Uwaga ogólna: w olbrzymiej większości przypadków substancje wymienione poniżej można stosować zamiennie, prawie każda z nich może się znaleźć w serku, jogurcie czy ciastku z galaretką. W przypadku mniej znanych substancji (np. opisywanych na mitojadzie po raz pierwszy w języku polskim) w nawiasach kwadratowych podaję linki do publikacji źródłowych. Podobnie postępuję w przypadku ciekawostek dotyczących niektórych dodatków.


Nazwa Opis, zastosowanie, uwagi
E400
E401
E402
E403
E404
E405
Kwas alginowy
Alginian sodu
Alginian potasu
Alginian amonu
Alginian wapnia
Alginian glikolu propylenowego
Wielocukier o odczynie zasadowym, powszechnie występuje w algach. Jeden gram potrafi zamienić w galaretę 200-300 ml wody, E400 jest więc idealnym zagęstnikiem (oraz emulgatorem, nawilżaczem czy środkiem zmniejszającym palność tkanin). Ponieważ zarówno kwas jak i jego pochodne nie mają smaku czy aromatu, można je bezkarnie wrzucić wszędzie. Są nieszkodliwe, ale w przemyśle spożywczym często powiększają "kawałki owoców" w galaretce czy apetycznie wyglądające "kęski mięsa" w karmie dla kotów. Zastosowanie w dżemach, żelkach i (wielokrotnie) mielonych szynkach. Artyści i dentyści używają alginianów do tworzenia odlewów ludzkiego ciała, naukowcy publikują zaś artykuły na temat wykorzystania alginianów do zmniejszenia przyswajania tłuszczy z pokarmu oraz używają alginianów do immobilizacji komórek lub enzymów na potrzeby syntez biologiccznych. Bliskim krewnym kwasu alginowego jest zwierzęcy kwas hialouronowy, obecny (jak i alginian) w kosmetykach.
E406 Agar Mieszanina wielocukru agarozy i agarapektyn pozyskiwanych z wodorostów z rodzajów Gelidium i Glacinaria. Monomerem związku jest w większości galaktoza, właściwie nieprzyswajalna przez człowieka (agar jest także "niejadalny" dla większości bakterii, stąd, oprócz przemysłu spożywczego, stosuje się go w badaniach naukowych jako podłoże do hodowli mikroorganizmów oraz roślin w warunkach in vitro). Nazwę wziął od malajskiego określenia wodorostów, z których się go pozyskuje (agar-agar). Jest roślinnym odpowiednikiem żelatyny, używa się go więc do produkcji galaretek, klarowania piwa po fermentacji, rozmaitych deserów i słodyczy oraz tworzenia protez zębowych. Zupełnie bezpieczny
E407
E407a
Karagen
Przetworzone wodorosty morskie z grupy Euchuema
Zastosowanie podobne jak poprzednika. Pozyskiwany z wodorostów z rodzaju Gigartina oraz krasnorostu Chrząstnicy kędzierzawej (zwanej także mchem irlandzkim). Obecnie w produkcji karagenu wyspecjalizowały się Filipiny, gdzie powstaje 80% światowej produkcji tego zagęstnika i stabilizatora. prócz produkcji słodyczy (galaretki, żelki), dodawany jest także do końcowej fazy gotowania brzeczki w piwowarstwie domowym w celu przyspieszenia opadania osadów gorących (w sklepach piwowarskich sprzedaje się jednak suszoną chrząstnicę a nie czysty karagen). Euchuema to grupa wodorostów należąca do rodzaju Gigartina, E407 i E407a są więc niemalże tym samym składnikiem (różnią się tylko stopniem czystości karagenu).
E408 Glikany z drożdży piekarskich Związki organiczne pozyskiwane z kultur drożdży piekarskich. Rzadko spotykany składnik, który nie powinien sprawiać problemów zdrowotnych.
E409 Arabinogalaktan Polimer cukrów arabinozy i galaktozy, główny składnik ścian komórkowych mykobakterii. Jest także głównym składnikiem gumy arabskiej (E414). Według niektórych badaczy arabinogalaktan z modrzewia wpływa korzystnie na rozwój mikroflory jelitowej oraz stymuluje wzrost cytotoksyczności komórek NK układu odpornościowego ułatwiając walkę z komórkami nowotworowymi [1,2]. Praca przeglądowa na temat arabinogalaktanu [3] ukazała się co prawda na łamach czasopisma wydawanego przez Thorne Research (firmę zajmującą się produkcją suplementów), co każe ostrożnie prześledzić powiązania autorów oryginalnych publikacji z producentem. Gumy do żucia, żelki, pianki, syropy to jego idealne źródła.
E410 Mączka chleba świętojańskiego (guma karobowa, karobina) Czyli substancja pozyskiwana z rośliny o bardzo ciekawej historii. Szarańczyn strąkowy (karob; drzewo z rodziny bobowatych występujące w rejonie śródziemnomorskim) służył bowiem człowiekowi od starożytności (nie tylko jako pożywienie). Jego strąki, podobne kształtem do szarańczy, zyskały nazwę chleba świętojańskiego z powodu zapisu w Biblii o żywieniu się przez św. Jana "szarańczą". Chodziło oczywiście o strąki szarańczyna (potomkowie tłumaczy pracują zapewne przy przekładach tytułów amerykańskich filmów sensacyjnych). Nasiona karobu miały jeszcze inne zastosowanie: ze względu na dość stały rozmiar i wagę (ok. 0,2 g) stanowiły jednostkę miary. Nazwa tej stosowanej do dziś w jubilerstwie jednostki to karat. Mączka chleba świętojańskiego (czyli sproszkowane nasiona) znajduje zastosowanie przy produkcji jogurtów, deserów, napojów, w kosmetyce, przemyśle tytoniowym czy nawet produkcji papieru.
E411 Mączka owsiana Rzadko stosowany zagęstnik wytwarzany z ziaren owsa. Zupełnie bezpieczny rozpuszczalny polisacharyd spełnia rolę błonnika pokarmowego, nie ma więc limitów jego spożycia.
E412 Guma guar Chemicznie składa się z polisacharydu galaktomannanu (zbudowany z łańcuchów galaktozowych z odgałęzieniami mannozowymi). Pozyskiwana ze strąków guaru (Cyamopsis tetragonoloba), uprawianego głównie w Indiach i Australii. Żele tworzone przez gumę guar są stabilniejsze od tych z gumy karobowej. Zdolność wiązania ponad 8 razy wyższa od skrobi kukurydzianej zagwarantowała gumie guar stabilną pozycję na rynku zagęstników i substancji żelujących. Stosowana w przemyśle tekstylnym, w pastach do zębów, szamponach, kremach, w procesie hydroszczelinowania w czasie wydobycia gazu łupkowego oraz oczywiście w przemyśle spożywczym. W tym ostatnim służy jako zagęstnik i stabilizator serów, jogurtów, mleka, lodów, sosów, ketchupów; zapobiega obkurczaniu nadzienia pierogów mrożonych, przedłuża żywotność produktów piekarskich i ułatwia nadnaturalny wzrost marketowego chleba.
E413 Tragakanta Radośnie nazwany traganek gumodajny z Azji zachodniej, prócz rozrywki w czasie czytania nazwy, jest źródłem długich i cienkich pasków gumy, wyciekającej ze zranionego drzewa i zastygającej na powietrzu. Mieszanina dwóch polisacharydów (basoryny i tragakantyny) doskonale żeluje tabletki, maści hydrożelowe, kremy oraz produkty spożywcze. Ze względu na znikomą (w porównaniu z innymi naturalnymi gumami) produkcję ciężko ją spotkać w składzie dostępnych w Polsce produktów.
E414 Guma arabska (guma akacjowa) Zagęstnik znany już w starożytności, otrzymywany przez nacięcie kory akacji senegalskiej i innych akacjowatych z Afryki. Znana głównie jako składnik kleju biurowego w charakterystycznej szklanej buteleczce z gumową główką, kleju do znaczków pocztowych oraz farb. Prócz polisacharydu arabiny (sól kwasu arabinowego) zawiera enzymy utleniające, stąd w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym nie może służyć do wszystkiego (chyba że owe enzymy zdezaktywujemy wcześniej w autoklawie). Wykorzystywana osłonowo w zapaleniach błon śluzowych. Według prawodawstwa unijnego do spożycia w dowolnych ilościach, dodawana jednak w minimalnych stężeniach (prócz możliwości utleniania wyrobu nadaje mu delikatny kwaskowaty smak). Do złapania w gumie do żucia, żelkach, syropach do sporządzania napojów, cukierkach M&M's czy piankach marshmallow (zamiast żelatyny).
E415 Guma ksantanowa Zagęstnik pochodzenia bakteryjnego, uzyskiwany z hodowli Xanthomonas campestris. Spotykany w dressingach i kosmetykach, gdzie ziała także jako wydajny emulgator, zapobiegając rozdzielaniu fazy wodnej i tłuszczowej. Od roku 2011 trwają badania FDA nad bezpieczeństem preparatu SimplyThick, którego czynnym składnikiem była guma ksantanowa. Firma, która go produkuje dobrowolnie wycofała partie powstałe w jednej z fabryk podejrzewając niedostateczne oczyszczenie z żywych bakterii. Niedostateczne oczyszczenie preparatu mogło (choć nie musiało) mieć związek z przypadkami śmierci wcześniaków na skutek martwiczego zapalenia jelit spowodowanego przez bakterię produkującą E415. Ponieważ przypadki szkodliwości wynikają prawdopodobnie z niedopatrzenia producenta, oznaczenie samego związku jako niebezpieczny nie jest uzasadnione.
E416 Guma karaya Kolejna naturalna guma pozyskiwana z roślin. tym razem z ran tropikalnych krzewów z rodzaju Sterculia. Prócz właściwości zagęszczających i emulgujących ten polisacharyd zbudowany z galaktozy, ramnozy i reszt kwasu galaktouronowego jest także środkiem przeczyszczającym i spoiwem protez dentystycznych. Spotykana także w lakierach do włosów oraz pastach do zębów (ze względu na kwasowość zapobiega powstawaniu kamienia nazębnego).
E417 Guma tara Polisacharyd zapasowy pozyskiwany z bielma nasion południowoamerykańskiej rośliny Caesalpinia spinosa, znanej także jako źródło tanin. Jest polimerem galaktomannozowym podobnym chociażby do gumy guar (zarówno w kwestii właściwości jak i zastosowania). Zadowalające zagęszczenie daje już 1% roztwór wodny. zagęstnik i emulgator m.in. w lodach. W Peru używana także w medycynie, jako środek do przemywania ran, płukania gardła, łagodzenia bólu brzucha. Woda po zagotowaniu suchych owoców używana jest do zabijania pcheł.
E418 Guma gellan Zagęstnik pochodzenia bakteryjnego produkowany przez Sphingomonas elodea zbudowany z glukozy, ramnozy i reszt kwasu glukuronowego. Pojawia się w "mleku sojowym" jako stabilizator zapobiegający wytrąceniu białka oraz jako zamiennik żelatyny w żelkach i deserach. W nauce zamiennik agaru w hodowlach in vitro, dzięki stabilności do temperatury 120° C i dwa razy większej wydajności żelowania przydatny w hodowli mikroorganizmów z gorących źródeł.
E419 Guma ghatti (guma dhavda) Rzadko spotykany polisacharyd z indyjskiego drzewa Anogeissus latifolia. Używany głównie do barwienia płótna, ale także do zagęszczania i emulgowania sosów i syropów zawierających tłuszcze.
E420 Sorbitole: (i) sorbitol, (ii) syrop sorbitolowy Alkohol otrzymywany na drodze redukcji glukozy, słodkawy w smaku emulgator i słodzik (jako ten drugi występuje głównie w gumie do żucia bez cukru, napojach i lodach o obniżonej kaloryczności, miętówkach i syropach na kaszel). W medycynie stosowany jako środek przeczyszczający (podawany zarówno doustnie jak i formie czopków). W kosmetyce spotykany w pastach do zębów i płynach do płukania ust. Przedawkowanie kończy się biegunką, co można przeczytać na opakowaniach większości gum do żucia i odświeżających pastylek do ust.
E421 Mannitol Podobny do sorbitolu produkt redukcji innego cukru - mannozy. Otrzymywany na drodze syntezy chemicznej lub fermentacji przez mikroorganizmy. Może też być izolowany bezpośrednio z roślin (spora część mannitolu na rynku to ekstrakt z glonów morskich). W medycynie stosowany do leczenia skąpomoczu zanim nastąpi nieodwracalne uszkodzenie nerek, stymulacji diurezy w czasie odtruwania i zmniejszania ciśnienia wewnątrzczaszkowego. W przemyśle spożywczym stosowany głównie jako zamiennik cukru do gum do żucia, poprawiania smaku tabletek do ssania oraz pokrywania powierzchni czekoladek, cukierków i suszonych owoców. Zastosowanie powierzchniowe wiąże się z bardzo niską higroskopijnością mannitolu (dopiero w warunkach 98% wilgotności względnej wchłania wodę z powietrza).
E422 Glicerol (gliceryna) Najprostszy stabilny alkohol trójwodorotlenowy stosowany przez twórcę mitojada do ochrony komórek bakteryjnych zamrażanych w temperaturze -80°C. Rozpuszczalnik tłuszczów, stosowany powszechnie w kremach i pomadkach, znajdujący się naturalnie w niektórych owocach. Na skalę przemysłową otrzymywany przez hydrolizę zasadową tłuszczu roślinnego lub zwierzęcego. W przemyśle spożywczym (cukierki, alkohole, ciastka) i farmaceutycznym odpowiada głównie za nawilżenie produktu oraz działa jako słodzik (indeks glikemiczny poniżej wartości dla sacharozy, dodatkowo niestrawny dla bakterii powodujących próchnicę zębów). W postaci czopków stosowany jako środek przeczyszczający.
E423 Guma arabska modyfikowana bezwodnikiem kwasu oktenylobursztynowego Estryfikacja E414 kwasem oktenylobursztynowym (OSA) zwiększa jej właściwości emulgujące, z racji hydrofobowości łańcucha oktenylowego. Podobny efekt wykorzystuje się w procesie estrfikacji skrobi tym samym kwasem [1]. Czystość gumy arabskiej po modyfikacji sprawdza się m.in. za pomocą HPLC, nie ma więc powodów do obaw o resztki OSA w E423 (a co dopiero w produkcie, który zawiera niewielkie ilości tego dodatku).
E424 Kurdlan Polisacharyd pochodzenia bakteryjnego. Produkowany m.in. przez niepatogenne bakterie z rodzaju Agrobacterium, cechuje się tworzeniem w roztworach wodnych (po podgrzaniu) żeli o wysokiej odporności na szkodliwe warunki fizyczne. Po utrwaleniu w wysokiej temperaturze i ciśnieniu (w autoklawie) tworzy prawie kuloodporne struktury. Człowiek nie jest w stanie go strawić, więc przez układ pokarmowy przechodzi nie pozostawiając po sobie śladu. Dodawany do zup i deserów, nadając im pseudoplastyczny wygląd. [1, 2]
E425 Konjac Polisacharyd pozyskiwany z bulwocebuli rośliny o tej samej nazwie (znanej także jako lilia voodoo czy diabelski język) uprawianej w Japonii, Chinach i Korei. Zamiennik żelatyny dla wegan, popularny w kuchni azjatyckiej (także do produkcji deseru Nata de coco, opartego o fermentowaną wodę kokosową - odpornym na zdjęcia smakołyków polecam zerknięcie na fotografię tego deseru). W USA i Unii Europejskiej żelki na bazie konjacu zostały zakazane (nie miękną w ustach jak żelatyna, w USA zarejestrowano kilka przypadków uduszenia po połknięciu kawałka deseru w całości).
E426 Hemiceluloza sojowa Polisacharyd pozyskiwany z ziaren soi (różne rodzaje hemicelulozy obecne są w dużych ilościach także w ścianach komórkowych większości roślin). Przede wszystkim zagęstnik i środek przeciwzbrylający.
E427 Guma kasja Kolejny polisacharyd pochodzenia roślinnego, tym razem izolowany z rośliny strączkowej znanej jako (między innymi) Senna obtusifolia czy Cassia tora. Stosowana z powodzeniem głównie w produkcji karmy dla zwierząt oraz mrożonych deserów mlecznych. W Sudanie liście rośliny, z której nasion pochodzi guma kasja, po przefermentowaniu zagniatane są w kulki i smażone jako substytut mięsa.
E429 Peptony Krótkie łańcuchy białkowe powstające najczęściej jako produkt trawienia enzymatycznego białek mleka lub mięsa. Dużo częściej spotykane w laboratoriach biotechnologicznych (autor posiada takie cudo w miejscu pracy i używa go jako dodatku do pożywek dla hodowanych bakterii).
E430
E431
Stearynian polioksyetylenu (8)
Stearynian polioksyetylenu (40)
Dwa warianty emulgatora opartego o kwas stearynowy i poli(tlenek etylenu), czyli PEG. Składa się z mono- i diestrów oraz wolnych form PEG-u, działa jako emulgator ułatwiający połączenie fazy wodnej i tłuszczowej w kosmetyce, przemyśle spożywczym (produkty piekarskie, puddingi), produkcji świec i kredek oraz dwufazowych reakcjach chemicznych. Warianty różnią się średnią długością łańcucha PEG-owego. Nie dla ortodoksyjnych wegan i wegetarian - kwas stearynowy na skalę przemysłową uzyskuje się z hydrolizy tłuszczu zwierzęcego. [1]
E432
E433
E434
E435
E436
Monolaurynian polioksyetylenosorbitolu (polisorbat 20)
Monooleinian polioksyetylenosorbitolu (polisorbat 80)
Monopalmitynian polioksyetylenosorbitolu (polisorbat 40)
Monostearynian polioksyetylenosorbitolu (polisorbat 60)
Tristearynian polioksyetylenosorbitolu (polisorbat 65)
Znane pod handlowymi nazwami Tween X lub Alkest TW X, gdzie X to odpowiednia liczba oznaczająca średnią długość łańcucha PEG. Podobnie jak w przypadku E430-431, PEG estryfikowany jest kwasami tłuszczowymi.. E433-436 mogą zawierać kwasy tłuszczowe pochodzenia zwierzęcego. Polisorbaty można spotkać w lodach, deserach mlecznych i słodyczach, pełnią funkcje emulgatorów.
E440 Pektyny Poli- i oligosacharydy roślinne izolowane m.in. z wytłoczyn pozostających po produkcji soków czy pozyskiwaniu cukru buraczanego. Stabilizują m.in. przetwory owocowe i inne produkty spożywcze (dżemy, marmolady, żelki). Stosowane także w medycynie do leczenia biegunki oraz wspomagania wydalania izotopów promieniotwórczych z organizmu [1].
E441 Żelatyna Najpowszechniejszy środek żelujący do produkcji galaretek i żelków, lodów, dipów, leków w formie kapsułek oraz "oszukanych jogurtów". Otrzymywana przez nieodwracalną hydrolizę zwierzęcego kolagenu. Główne źródła, z których jest oczyszczana, to skóry, kości i tkanka łączna świń i krów. Z produkcją żelatyny w Polsce wiąże się postać "króla żelatyny" Kazimierza Grabka, który zmonopolizował rynek m.in. dzięki wywalczeniu cen wyrównawczych na żelatynę z importu oraz jego całkowity zakaz po pierwszych informacjach o chorobie wściekłych krów. Co ciekawe, zakaz obejmował także żelatynę wieprzową, która chorób prionowych nie przenosi [1, 2].
E442 Fosfatydy amonu Mieszanka soli amonowych kwasów tłuszczowych, zamiennik lecytyny sojowej w produkcji czekolady. Najczęściej produkowane z częściowo utwardzonego oleju rzepakowego lub na drodze syntezy.
E443 Bursztynian stearynianu glikolu propylenowego
(Succistearin)
Produkt reakcji bezwodnika kwasu bursztynowego, kwasu stearynowego oraz glikolu propylenowego. Mimo skomplikowanej nazwy, nieszkodliwy emulgator do ciast (także w proszku), nadzień i polew [1, 2].
E444 Octan izomaślanu sacharozy (SAIB) Jeden z zamienników stosowanego niegdyś także w UE (potencjalnie szkodliwego, dopuszczonego do użytku w USA) bromowanego oleju roślinnego. Produkt estryfikacji sacharozy kwasami octowym i izomasłowym. Stosowany jako zagęstnik w napojach, kosmetykach, środkach do pielęgnacji włosów oraz jako substancja stabilizująca zapach i składnik nadający smak pomarańczowy. Ciekawostka: petycja na łamach portalu change.org poskutkowała deklaracją PepsiCo o zaprzestaniu używania bromowanego oleju roślinnego w napoju Gatorade [1, 2].
E445 Estry glicerolu i żywicy roślinnej (guma estrowa) Używane głównie jako emulgatory w napojach gazowanych aromatyzowanych olejkami eterycznymi z cytrusów (zapobiegają "wypadaniu" ich z mieszaniny). Żywice pozyskiwane są w czasie skomplikowanego procesu usuwania substancji niepożądanych z, chociażby, surowej żywicy sosnowej [1].
E450
E451
E452
Difosforany (pirofosforany): (i) difosforan disodu (ii) difosforan trisodu (iii) difosforan tetrasodu (iv) difosforan dipotasu (v) difosforan tetrapotasu (vi) difosforan diwapnia (vii) diwodorodifosforan wapnia
Trifosforany: (i) trifosforan pentasodu (ii) trifosforan pentapotasu
Polifosforany: (i) polifosforany sodu (ii) polifosforany potasu (iii) polifosforany sodu wapnia (iv) polifosforany wapnia (v) polifosforany amonu
Pirofosforany różnych metali znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym, garbarskim czy nawet naftowym. Pomagają płukać instalacje w mleczarniach z osadu, wypłukiwać metale z garbowanych skór czy zapobiegać brązowieniu utartych ziemniaków. Są dobrymi substancjami buforującymi, stosowane także jako polepszacze w pieczywie. W detergentach trifosforany chelatują metale, ułatwiając działanie związków powierzchniowo czynnych w twardej wodzie. Fosforany pomagają także utrzymać wilgotność środków spożywczych. Ponieważ związki te są nośnikami energii w organizmach żywych, dopiero dawka powyżej 1 gr/kg masy ciała jest dla człowieka śmiertelna. Otrzymuje się je na drodze syntez chemicznych.
E459 β-Cyklodekstryny (cykloamylozy) Naturalne oligosacharydy enzymatycznie zamknięte w pierścień. Produkowane są ze skrobi. Znajdują zastosowanie w medycynie (ułatwiają nebulizację, czyli podawanie leku w formie mgiełki oraz są w stanie uwięzić toksyny wewnątrz pierścienia, ułatwiając ich usunięcie z organizmu). Ze względu na zdolność do wiązania cholesterolu, cyklodekstryny używane są w produkcji potraw bez cholesterolu, można je także spotkać w aktywnych odświeżaczach powietrza wyłapujących zapachy po rozpyleniu. Kolejne zastosowania spożywcze to m.in. emulgowanie mieszanin poprzez związanie tłuszczowców w roztworze wodnym oraz poprawa barwy i stabilności napojów barwionych karotenoidami.
E460
E461
E462
E463
E464
E465
E466
E467
E468
E469
Celuloza
Metyloceluloza
Etyloceluloza
Hydroksypropyloceluloza
Hydroksypropylometyloceluloza
Etylometyloceluloza
Karboksymetyloceluloza, sól sodowa karboksymetylocelulozy, guma celulozowa
Etylohydroksyetyloceluloza
Sól sodowa karboksymetylocelulozy usieciowana, guma celulozowa usieciowana
Enzymatycznie zhydrolizowana karboksymetyloceluloza, enzymatycznie zhydrolizowana guma celulozowa
Celuloza i jej liczne pochodne tak niewiele różnią się zastosowaniem i wpływem na organizm człowieka, że można je opisać jako grupę dodatków. Ten polisacharyd pochodzenia roślinnego (będący zresztą najbardziej rozpowszechnionym polimerem na świecie) nie ulega praktycznie żadnym przemianom w układzie pokarmowym sporej części ssaków (inaczej sprawa ma się w przypadku żołądka przeżuwaczy). Różne pochodne celulozy charakteryzują się nieco odmiennymi właściwościami (m.in. rozpuszczalnością), jednak wszystkie znajdują zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Znajdziemy tu emulgatory (E462), związki osłonowe i nawilżające (E463), leki na zaparcie (E461) czy związki ułatwiające przyswajanie leków (E468). Celulozę i jej pochodne można spotkać m.in. w: lodach, deserach, krokietach, lubrykantach, pastach do zębów, szamponach, farbach wodnych, detergentach i klejach.
E470a
E470b
Sole sodowe, potasowe i wapniowe kwasów tłuszczowych
Sole magnezowe kwasów tłuszczowych
Te pochodne kwasów tłuszczowych (nie można określić jednoznacznie czy chodzi o kwasy tłuszczowe pochodzenia roślinnego czy zwierzęcego) zna zapewne każdy z Was. O ile ktoś mógł uniknąć spotkania z nimi w formie nawilżaczy i substancji poślizgowych w produkcji tabletek (stearynian magnezu), o tyle z kamieniem na ścianie wanny walczyło już wielu ;). Poza tym można je spotkać na powierzchni nabłyszczanych owoców lub w roli emulgatorów i czynników przeciwzbrylających w ciastach, produktach piekarskich czy chipsach.
E471
E472a
E472b
E472c
E472d
E472e
E472f
Mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych
Mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych estryfikowane kwasem octowym
Mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych estryfikowane kwasem mlekowym
Mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych estryfikowane kwasem cytrynowym
Mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych estryfikowane kwasem winowym
Mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych estryfikowane kwasem mono- i diacetylowinowym
Mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych estryfikowane mieszaniną kwasu octowego i winowego
Estry kwasów tłuszczowych (mieszanego pochodzenia) i glicerolu (oraz różnych kwasów organicznych) to kolejna w miarę jednorodna grupa dodatków, będących głównie emulgatorami. Znajdziemy je w pieczywie (polepszają miąższość chleba), kawie zbożowej, śmietance do kawy). Zupełnie bezpieczne, aczkolwiek w większości niezbyt atrakcyjne dla wegan i wegetarian.
E473 Estry sacharozy i kwasów tłuszczowych Produkty estryfikacji wyższych kwasów tłuszczowych sacharozą. Nietoksyczne, wydajne emulgatory stosowanie równie powszechnie, co sacharoglicerydy  [1].
E474 Sacharoglicerydy Produkty reakcji sacharozy z tłuszczem roślinnym lub zwierzęcym. Tworzą bezbarwną, bezzapachową, plastyczną masę, dodawane jako emulgatory. Mogą zawierać śladowe ilości dimetylformamidu, jednak w przyjmowanych dawkach nie stanowi on jakiegokolwiek ryzyka dla zdrowia. Poza tym, nowsze metody umożliwiają syntezę bez użycia niebezpiecznych rozpuszczalników organicznych. Znajdowane we wszelkich przetworach mlecznych, deserach, czekoladzie, mleku smakowym [1, 2].
E475 Estry kwasów tłuszczowych i poliglicerolu Związki podobne do E472, będące jednak estrami kwasów tłuszczowych i polimerów glicerolu o różnej długości. Po raz kolejny nic groźnego, do złapania w likierach, produktach piekarskich i cukierniczych, gumach do żucia i podrabianych śmietanach [1, 2].
E476 Polirycynooleinian poliglicerolu Znów estry kwasów tłuszczowych, znów poliglicerole Tym razem jednak w mieszaninie reakcyjnej pojawia się kwas rycynolowy, otrzymywany z rącznika pospolitego (rośliny znanej także jako kleszczowina pospolita, ze względu na nasiona przypominające samicę kleszcza opitą krwią). Zapobiega mętnieniu olejów roślinnych, emulguje wyroby czekoladopodobne, dressingi i smarowidła do chleba, które nie leżały obok masła.
E477
E478
Estry kwasów tłuszczowych i glikolu propylenowego
Mleczany estrów kwasów tłuszczowych glicerolu i glikolu propylenowego
Związki kwasów tłuszczowych (znów różnego pochodzenia) z nietoksycznym glikolem propylenowym. Sam glikol propylenowy (alkohol dwuwodorotlenowy podobny do glicerolu) jest gęstą, bezbarwną cieczą wykorzystywaną w przemyśle spożywczym (jako E490E1520) i kosmetyce (np. w żelach do mycia rąk). Pochodne mleczanowe są tak samo nieszkodliwe jak ich niemodyfikowane kwasem mlekowym odpowiedniki. Spotykane w szerokiej gamie produktów, od wafelków, makaronów, sosów i polew, po karmę dla zwierząt, dezodoranty i pianki do golenia.
E479
E479b
Olej sojowy estryfikowany kwasami tłuszczowymi
Termoutleniony olej sojowy z mono- i diglicerydami kwasów tłuszczowych
Tak jak w przypadku innych mieszanin kwasów tłuszczowych, nie sposób zapewnić, ze pochodzą ze źródła roślinnego. Dopiero producent danego kwasu tłuszczowego dodawanego do reakcji wie jak go otrzymał. Oprócz niepokoju wegan i wegetarian E479 i E479b nie powinny jednak w żadnym wypadku wzbudzać podejrzeń konsumentów.
E480 Dokuzynian sodu Znany jako środek przeczyszczający w medycynie, nawilżacz i emulgator w przemyśle spożywczym oraz jako pestycyd w uprawie oliwek, winorośli czy pomarańczy. Jako lek może powodować działania niepożądane (biegunki, skurcze i podrażnienia jelit), jednak w środkach spożywczych nie znajduje się w ilościach choćby zbliżonych do tych w tabletkach i czopkach na zaparcia. Dokuzunianu używano jako surfaktantu do walki z wyciekiem ropy naftowej ze zniszczonej przez wybuch platformy wiertniczej Deepwater Horizon 20 kwietnia 2010 roku, największej katastrofy ekologicznej w dziejach USA [1, 2]. 
E481
E482
E483
E484
E485
E486
Stearoilomleczan sodu
Stearoilomleczan wapnia
Winian stearylu
Cytrynian stearylu
Stearoilofumaran sodu
Stearoilofumaran wapnia
Związki dość bliskie E478. Różnica polega jedynie na użyciu jednego kwasu tłuszczowego (kwasu stearynowego, otrzymywanego zarówno ze źródeł zwierzęcych, jak i roślinnych). Estryfikacja różnymi kwasami organicznymi naturalnie występującymi w organizmie człowieka nie ma najmniejszego wpływu na wpływ produktów emulgowanych związkami z zakresu E481-E486.
E487 Laurylosiarczan sodu (SDS, SLS) Detergent znany sporej części biologów molekularnych stosowany w elektroforezie białek w warunkach denaturujących oraz w lizie komórek w celu uwolnienia ich zawartości (np. badanego DNA). Znajdowany głównie w szamponach i żelach pod prysznic, występuje naturalnie w słabiej oczyszczonym "ekonomicznym" oleju kokosowym i palmowym. Działa drażniąco na skórę (przy kilkugodzinnej ekspozycji), kilka niezależnych badań udowodniło, że osoby stosujące pasty do zębów z SDS częściej miewają afty (oraz dłużej się z nich leczą). Donoszono także o zmniejszonej efektywności fluoryzacji w pastach z E487. Podnoszona przez niektórych domniemana rakotwórczość nie znajduje potwierdzenia w żadnych badaniach naukowych [1, 2, 3, 4]. 
E488 Etoksylowane mono- i diglicerydy Naturalne diglycerydy modyfikowane na drodze reakcji z glikolem etylenowym. Finalny produkt nie zawiera szkodliwego odczynnika, same glicerydy mogą mieć pochodzenie roślinne lub zwierzęce. Jak zwykle, sosy, polewy, ciastka, margaryny, budynie i lody.
E489 Ester metyloglukozowy oleju kokosowego Dodawany jako związek powierzchniowo czynny do melasy buraczanej oraz środek wspomagający krystalizację glukozy i sacharozy. Ciężki do złapania w produktach spożywczych. [1]
E490 Glikol propylenowy Wspomniany już wyżej nieszkodliwy związek zagęszczający, widniejący w spisach także jako E1520. Stosowany jako nawilżacz, konserwant w produktach tytoniowych, główny składnik płynu do odmrażania zamków oraz płynu w tzw. e-papierosach.
E491
E492
E493
E494
E495
E496
Monostearynian sorbitolu
Tristearynian sorbitolu
Monolaurynian sorbitolu
Monooleinian sorbitolu
Monopalmitynian sorbitolu
Triolenian sorbitolu
Kolejne pochodne kwasów tłuszczowych (poza E493 o mieszanym pochodzeniu). Używane jako zagęstniki, emulgatory i "sztuczne woski". Sam sorbitol (E420), pochodna glukozy występująca naturalnie w kukurydzy, jabłkach, gruszkach czy śliwkach, jest włączany w cykl kwasów trójkarboksylowych wolniej niż glukoza, stąd jest głównie słodzikiem. Wzmacnia działanie zagęszczające kwasów tłuszczowych. Związki tychże z sorbitolem są tak samo niegroźne jak on sam. Oczywiście przy przedawkowaniu sorbitol wywołuje podrażnienia jelit, ale przed tym powinno uchronić nas jego działanie przeczyszczające, objawiające się i tak dopiero po bardzo intensywnym spożyciu. 
E497 Polimery polioxopropylenowo-polioxoetylenowe Z racji swej nieprzyswajalności wynikającej z rozmiaru cząsteczki, te polimery o właściwościach zagęszczających, emulgujących nie mają wpływu na organizm człowieka [1].
E498 Częściowe estry poliglicerolowe polikondensowanych kwasów tłuszczowych z oleju rycynowego Za skomplikowaną nazwą kryje się właściwie naturalny zagęstnik o niejednorodnym składzie chemicznym otrzymywany z rącznika.

Czytaj więcej: