Po długiej potyczce z kolejnym segmentem dodatków spożywczych przedstawiam listę konserwantów (pewnie najbardziej znienawidzonych substancji dodawanych do jedzenia). Jak zauważycie, spora część z nich jest pochodzenia naturalnego, wiele z nich jest również całkowicie bezpiecznych. Tytuł nawiązuje zaś do wysokiej zawartości E210 naturalnego pochodzenia w owocach żurawiny, jarzębiny, malinach czy cynamonie. Oczywiście nazywanie w związku z tym malin trucizną jest na wyrost a czaszka po prawej to tylko żart celujący w panikarzy (chyba, że osoba uczulona na aspirynę zje kilka kilogramów żurawiny na raz). Niemniej jednak istnieją bezpieczniejsze sposoby konserwacji żywności, stąd kwas benzoesowy dosypywany do żywności nie jest mile widziany. Nowych czytelników bloga zachęcam do zapoznania się z opublikowaną jakiś czas temu listą barwników. Kolejne porcje pysznych dodatków niebawem....| E200 | Kwas sorbowy | Konserwant pochodzenia naturalnego (znaleziony w owocach jarzębiny), obecnie syntetyzowany. Hamuje rozwój pleśni, utrzymuje wilgotność. Dodawany praktycznie do wszystkiego (od serów, przez napoje i mrożone pizze, po kosmetyki i pasty do zębów). Powoduje zwiększenie masy i patologiczne zmiany wątroby u szczurów oraz reakcje kontaktowe (rumień, zapalenie skóry). |
| E202 | Sorbinian potasu | Sól potasowa E200. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. Lepiej rozpuszcza się w wodzie, więc można więcej dodać. |
| E203 | Sorbinian wapnia | Sól wapniowa E200. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. Lepiej rozpuszcza się w wodzie, więc można więcej dodać. |
| E210 | Kwas benzoesowy | Naturalny kwas z kory czereśni, strącznika, owoców maliny, żurawiny, anyżu, grzybach, cynamonie i niektórych fermentowanych produktach mlecznych. Obecnie otrzymywany syntetycznie i dodawany w celu ograniczenia wzrostu drożdży i bakterii oraz jako aromat w ciastach, lodach, sokach owocowych czy gumach do żucia. W nadmiarze powoduje astmę, podrażnienia skóry, problemy behawioralne (jest toksyczny dla układu nerwowego). Obżeranie się żurawiną (której owoce mogą mieć nawet więcej E210 niż konserwowane lody), zwłaszcza przy uczuleniu na aspirynę, może być szkodliwe. |
| E211 | Benzoesan sodu | Sól sodowa E210. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. Lepiej rozpuszcza się w wodzie, więc można więcej dodać. |
| E212 | Benzoesan potasu | Sól potasowa E210. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. Lepiej rozpuszcza się w wodzie, więc można więcej dodać. |
| E213 | Benzoesan wapnia | Sól wapniowa E210. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. Lepiej rozpuszcza się w wodzie, więc można więcej dodać. |
| E214 | p-Hydroksybenzoesan etylu | Pochodna E210. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. |
| E215 | Sól sodowa p-hydroksybenzoesanu etylu | Pochodna E210. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. |
| E216 | p-Hydroksybenzoesan propylu (paraben propylu) | Pochodna E210. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. Wycofany z użycia w roku 2006. |
| E217 | propylo-p-Hydroksybenzoesan sodu | Pochodna E210. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. Wycofany z użycia w roku 2006. |
| E218 | p-Hydroksybenzoesan metylu | Pochodna E210. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. |
| E219 | Sól sodowa p-Hydroksybenzoesanu metylu | Pochodna E210. Identyczne działanie, zastosowanie i skutki uboczne. |
| E220 | Dwutlenek siarki (bezwodnik kwasu siarkawego) | Bezwodnik słabego kwasu siarkawego, używany w syntezach chemicznych oraz (przed wynalezieniem freonów) jako czynnik chłodniczy w lodówkach. Czynnik odkażający w winiarniach, dodawany w symbolicznych ilościach do wina (gdzie zapobiega zakażeniom oraz pełni rolę przeciwutleniacza). Nawet wina bez dodatku dwutlenku siarki zawierają jego niewielkie ilości, dodatek powyżej 10 mg/l skutkuje koniecznością zamieszczenia informacji "zawiera siarczyny", jeśli wino ma zawędrować na rynek europejski. Górna granica dla rynku UE to 160 mg/l. W winie występuje w formie związanej z pozostałymi składnikami trunku (nieaktywny) lub wolnej. Wyższe stężenie formy wolnej niemal gwarantuje smak "jabolowy" nawet winu gronowemu z kiści Pinot noir zbieranych na południowych stokach pagórków regionu Côte de Nuits. Składnik bezpieczny za wyjątkiem rzadkich przypadków wrażliwości oraz spożycia dziennego liczonego w kilkunastu litrach taniego wina lub kilogramach suszonych śliwek, żurawiny, czy moreli (które też konserwuje). |
| E221 | Siarczyn sodu | Sól sodowa kwasu siarkawego (czyli pochodna E220). Zastosowanie w konserwowaniu żywności, winiarstwie, jako wybielacz oraz środek zmniejszający toksyczność ścieków zawierających kwasy chromowe. |
| E222 | Wodorosiarczyn sodu | Wodorosól kwasu siarkawego, kolejna pochodna E220. W obecności mocnych kwasów przekształca się w kwas siarkawy. Do spróbowania w przecierach owocowych i warzywnych, sokach, dżemach, galaretkach, suszonych owocach, żelatynie, cukrze, winie, najpodlejszym koncernowym piwie, chrzanie, musztardzie. Ponieważ opóźnia brązowienie liści, stosowany jest także do sztucznego utrzymywania świeżego wyglądu sałatek w barach z zieleniną, gdzie czasem może występować w ilościach powodujących reakcje alergiczne. Z powodu przypadków śmiertelnych zatruć w latach '80 zakazany w USA do stosowania na powierzchnię świeżych warzyw. |
| E223 | Pirosiarczyn sodu | Inaczej disiarczyn sodu. Stosowany do dezynfekcji w piwowarstwie (także w moim browarze domowym, nie znajduje się jednak w produkcie finalnym). Czasem jest jednak dodawany także do wina czy piwa w celu zabezpieczenia przed infekcją. Prócz reakcji alergicznych u osób nadwrażliwych nie ma skutków ubocznych - jest metabolizowany w wątrobie i w nieszkodliwej postaci opuszcza ciało z moczem. Pojawia się także w preparatach do znieczulenia miejscowego (przedłuża trwałość zapobiegając utlenieniu obecnej w nich adrenaliny - dodawanej w celu miejscowego zwężenia naczyń krwionośnych), tabletkach (np. z paracetamolem), służy do wybielania mleczka kokosowego w trakcie produkcji, wykrywania anemii sierpowatej oraz precypitacji złota z wody królewskiej. |
| E224 | Pirosiarczyn potasu | Jak łatwo się domyślić, zamiana jonu w soli E223 nie zmienia zbytnio ani zastosowania związku ani jego wpływu na człowieka. |
| E225 | Siarczyn potasu | Związek obecnie dopuszczony do użytku jedynie w Australii i Nowej Zelandii. |
| E226 | Siarczyn wapnia | Kolejny siarczynowy konserwant. Ponieważ nikt nie opublikował danych na temat jego szkodliwości, można przyjąć, że nic złego nie robi. Zastosowanie jak w przypadku innych pochodnych E220. |
| E227 | Wodorosiarczyn wapnia | Podobnie jak powyżej. Dodatkowo znajduje zastosowanie w klarowaniu soków i napitków z domieszką owoców, bo całkiem dobrze rozpuszcza ligninę. |
| E228 | Wodorosiarczyn potasu | Przeciwutleniacz i konserwant w wielu produktach spożywczych (w tym ryb, produktów z ziemniaków, warzyw, suszonych owoców i wina). Jak jego kuzyn (wodorosiarczyn sodu, E222), ma niezbyt dobrą opinię. Może powodować bóle głowy i nudności (oczywiście tylko spożywany w nadmiarze). |
| E230 | Bifenyl | Przyjemnie pachnący związek aromatyczny, zakazany do użytku jako dodatek do żywności. Stosowany tylko jako składnik wosku zabezpieczającego cytrusy w trakcie transportu (wraz z E231-233), ponieważ skutecznie hamuje rozwój pleśni. Jeden z czterech powodów skutecznie uzasadniających dokładne mycie pomarańczy. Według niektórych źródeł rakotwórczy. |
| E231 | Ortofenylofenol | Drugi ze składników służących do konserwacji owoców w czasie transportu, także podejrzewany o kancerogenność. |
| E232 | Ortofenylofenolan sodu | Pochodna E231, kolejny konserwant nanoszony na skórki pomarańczy, grejpfrutów, bananów, melonów i importowanych gruszek. |
| E233 | Tiabenzadol | Pochodna benzimidazolu i tiazolu, najbardziej skomplikowany związek aromatyczny z grupy E230-233. Również aplikowany jedynie na skórki owoców, także głównie jako roztwór wodny (poprzez zanurzenie lub spryskanie i pozostawienie do wyschnięcia). Spożywany w dozwolonych ilościach metabolizowany przez wątrobę i wydalany z moczem. Tak jak pozostałe konserwanty aromatyczne, nie jest wymieniany na opakowaniu, ponieważ nie stanowi składnika owocu (UE nie przewidziała konsumpcji bananów w całości oraz domowego wytwarzania skórki pomarańczy). |
| E234 | Nizyna | Naturalny antybiotyk wytwarzany przez bakterie fermentacji kwasu mlekowego. 34-aminokwasowe białko ułatwiające bakteriom walkę o jedzenie. Hamuje rozwój bakterii fermentacji masłowej, więc (oprócz naturalnej drogi) dodaje się ją do serów żółtych. Niegroźna - człek rozkłada ją jak każde inne białko. |
| E235 | Natamycyna | Naturalny antybiotyk hamujący rozwój grzybów produkowany przez kilka bakterie z rodzaju Streptomyces. Stosowana w wielu lekach przeciwgrzybiczych. W USA zastępuje w powodzeniem sztuczne konserwanty w produktach mlecznych czy mięsie (ze względu na brak szkodliwości w stężeniach wystarczających do powstrzymania wzrostu grzybów), w Unii Europejskiej zastosowanie ograniczone do skórek suchych kiełbas i serów (nie może być wykryta powyżej 5 mm wgłąb produktu). Duże dawki mogą powodować brak łaknienia, nudności i wymioty (jednak chodzi o naprawdę spore przedawkowanie). |
| E239 | Heksametylenotetraamina (HMTA, Urotropina) | Paliwo do podgrzewania potraw w warunkach polowych oraz środek bakteriobójczy. Wielopierścieniowa amina trzeciorzędowa stosowana rzadko do odkażania dróg moczowych (w środowisku kwaśnym rozpada się uwalniając formaldehyd, toksyczny dla bakterii, ale także dla człowieka). Niedozwolona do użytku w USA, Australii i Nowej Zelandii. |
| E242 | Pirowęglan dimetylu (DMDC) | Organiczny związek bakteriobójczy i grzybobójczy dodawany do win, napojów gazowanych i niegazowanych (w szczególności izotonicznych), wód smakowych i napojów typu ice tea. Poza Nową Zelandią uważany za bezpieczny i dozwolony do użytku do 200 mg/l napoju, ale po co się faszerować? |
| E249 | Azotyn potasu (azotan(III) potasu) | Konserwant z lubością stosowany w wędlinach, parówkach i innych przetworach mięsnych (utrudnia wzrost dość niebezpiecznych bakterii - beztlenowych laseczek jadu kiełbasianego). Służy też do produkcji barwników azowych. Toksyczny sam w sobie, dużo niebezpieczniejszy staje się kiedy konserwowaną nim kiełbaskę wrzucimy na grilla. W wysokiej temperaturze (gotowanie/pieczenie) może reagować z powstającymi w czasie rozpadu białek mięsa aminami, tworząc rakotwórcze nitrozaminy. |
| E250 | Azotyn sodu (azotan(III) sodu) | Związek bardzo podobny do azotynu potasu. Konserwant i powszechnie stosowany środek konserwujący i peklujący mięso oraz zapobiegający jełczeniu tłuszczu. Według IARC zaklasyfikowany jako potencjalnie rakotwórczy. Sam w sobie powodować może m.in. nadpobudliwość. Zalecane zupełne unikanie w diecie niemowląt do 6 miesiąca życia. |
| E251 | Azotan sodu (saletra sodowa) | Surowiec do produkcji prochu, minerał zwany białym złotem, przewodnik cieplny w elektrowniach słonecznych, konserwant do mięs. Tak samo jak poprzednicy może tworzyć rakotwórcze nitrozaminy. |
| E252 | Azotan potasu (saletra potasowa) | Inaczej saletra indyjska (minerał przywożony z Indii i Chin, w przeciwieństwie do saletry chilijskiej, czyli E251). Po zmieszaniu i stopieniu z cukrowcem np. sacharozą tworzy palną, mocno dymiącą substancję zwaną pieszczotliwie karmelkiem. Szkodliwa w nadmiarze nawet jako nawóz sztuczny, śmiertelna dawka doustna dla osoby dorosłej to około 4 g (utlenia m.in. hemoglobinę). Stosowana w produkcji salami i suszonych szynek, nadaje im charakterystyczny kolor. W farmakologii stosowana w pastach do zębów odświeżających oddech. |
| E260 | Kwas octowy | Znany od zamierzchłych czasów kwasowy konserwant do żywności, stosowany w wielu gałęziach przemysłu. Żrący i bardzo niebezpieczny tylko w wysokich stężeniach, nieosiągalnych dla śmiertelników stosujących jedynie ocet (będący rzecz jasna produktem naturalnej fermentacji). Uwaga! Niektóre butelki z octem (zwłaszcza plastikowe) często doprawiane są dodatkowymi konserwantami, radzę czytać etykiety. |
| E261 | Octan potasu | Sól potasowa E260, bardzo podobne zastosowania, także bezpieczna (póki nie kupimy sobie czystej soli w sieci i nie wsypiemy do oka). |
| E262 | Octany sodu: (i) octan sodu, (ii) dioctan sodu | Sole sodowe kwasu octowego, zupełnie bezpieczne. Dodatkowe zastosowanie octanu sodu to ogrzewacze do rąk z tworzyw sztucznych wypełnione jego przesyconym roztworem. Po ogrzaniu gadżetu następuje rozpuszczenie soli, która po wystygnięciu krystalizuje po zadziałaniu bodźca mechanicznego wydzielając ciepło. Właśnie dlatego w "bałwankach" i "serduszkach" do ogrzewania rąk umieszczone są metalowe krążki służące do zainicjowania reakcji "kliknięciem'. |
| E263 | Octan wapnia | Ciąg dalszy bezpiecznych octanów. Przesycony roztwór jest palny, dlatego nie nadaje się do ogrzewaczy rąk, jednak świetnie spełnia rolę półstałego paliwa w puszkach do gotowania na kempingach. W cieplejszych stanach USA pomysłowi nauczyciele chemii tworzą z roztworu octanu wapnia i etanolu śnieżnobiałe kule, które zwą się "California snowballs". |
| E270 | Kwas mlekowy | Naturalny konserwant powstający na drodze fermentacji mlekowej (oraz jako produkt pośredni spalania glukozy w mięśniach, kumulujący się w czasie wzmożonego wysiłku przy niedostatku tlenu). To on powoduje koagulację białek mleka, czemu jogurty, sery białe i kefiry zawdzięczają swoją konsystencję. Powstaje także przy kwaszeniu warzyw (ogórki, kapusta). Absolutnie bezpieczny (i wcale nie odpowiada za "zakwasy", a jedynie za ból mięśni w trakcie silnego wysiłku). |
| E280 | Kwas propionowy | Kwas zabezpieczający przed pleśnieniem paczkowanego chleba i paszy dla zwierząt już przy stężeniach w zakresie 0,1-1% wag. Wytwarzany przez bakterie żyjące na powierzchni skóry przyczynia się do powstawania trądziku, wytwarzany przez bakterie w jelicie grubym sprzyja zmniejszeniu produkcji cholesterolu i wraz z kwasem masłowym uważany jest za jeden z plusów zasiedlenia jelita przez bakterie. W wyższych stężeniach toksyczny i palny ("do Chanów z armaty pal"). |
| E281 | Propionian sodu | W przeciwieństwie do kwasu z którego powstała, sól ta pachnie łagodnie i nie stanowi zagrożenia pożarowego. Zastowanie podobne jak E280. |
| E282 | Propionian wapnia | Wapniowa sól kwasu propionowego, niestety o ograniczonym zastosowaniu ze względu na nieprzyjemny zapach. |
| E283 | Propionian potasu | Sól potasowa E280, zastosowanie dokładnie takie samo jak wyjściowego kwasu. |
| E284 | Kwas borowy | Stosowany jako konserwant oraz środek do dezynfekcji, relatywnie mało szkodliwy (dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka w okolicach 250 g) słaby kwas występujący w przyrodzie pod postacią minerału o nazwie sassolin. Używany także w elektrowniach atomowych jako pułapka neutronowa służąca kontroli szybkości rozszczepiania jąder atomów. |
| E285 | Tetraboran sodu | Sól kwasu borowego. Zastosowanie podobne jak w przypadku E285, dodatkowo wykorzystywany w produkcji szkła i szkliw oraz jako środek ulatwiający lutowanie. |
| E290 | Dwutlenek węgla | Tym straszliwym związkiem wysycane są napoje gazowane. W nadmiarze jest oczywiście śmiertelny, powodując kwasicę oddechową i obrzęk mózgu, pierwsze objawy zatrucia pojawiają się jednak dopiero w okolicach 10% dwutlenku węgla w powietrzu. W wodzie tworzy słaby, częściowo zdysocjowany kwas węglowy. Doniesienia o wypłukiwaniu wapnia z zębów oraz kości zostały obalone w toku wielu badań naukowych. Człowiek w procesie oddychania produkuje dziennie około jednego kilograma dwutlenku węgla. |
| E296 | Kwas jabłkowy | Naturalny kwas będący jednym z intermediatów w cyklu Krebsa (końcowym etapie metabolizmu organizmów tlenowych). Występuje, rzecz jasna, w jabłkach. Stosowany do konserwacji żywności oraz w przemyśle farmaceutycznym. |
| E297 | Kwas fumarowy | Kolejny intermediat w cyklu Krebsa (oraz w cyklu ornitynowym). Jego pochodna (DMF) jest obiecującym lekiem spowalniającym rozwój stwardnienia rozsianego. Reguluje kwasowość napojów, znajduje się także w proszkach do pieczenia. Ma nieco owocowy smak. |
Czytaj więcej:
- Spis treści i objaśnienia do listy
- Barwniki spożywcze (E100-E199)
- Konserwanty (E200-E299)
- Przeciwutleniacze i regulatory kwasowości (E300-E399)
- Emulgatory i środki zagęszczające (E400-499)
- Wzmacniacze smaku i aromatu (E600-699)
- Pozostałe dodatki do żywności (E900-E1599)
Źródła ogólne: